ԴՌՆԲԱՑ
Տպագրվել է «Գրեթերթի» 2007-ի թիվ 5-ում:
Քանի որ գնում եմ,
Վերջին տողերը գրեմ…
Չէ…
Ավելի լավ է խոսեմ…
Կանգնած…
Ոտի վրա…
Դռան արանքում
Դռան հետ ճռնչալ
Վերջին շրխկոցը…
Գալիս են ու գնում`
Գողունի թակելով դռները,
Մտմտալով սեփական շնորհները`
Նոբելյան մրցանակի պարգևած հուսահատությունից…
Չէ, քանի որ գնում եմ,
Ավելի լավ է`
Մուտքի մոտ կանգնածներին
Հայհոյեմ,
Քանի որ նրանց էլ չեմ տեսնելու,
Իսկ նրանք դռան նենգ ճռինչներով
Փակվելու համր հատկություն ունեն…
Մտնողնե ՛ր,
Դռները բաց են,
Մի բախեք.
Օսլայած հեշտամուտ է…
Ես հասկանում եմ նախադռան մանրահատակի
Փքուն, բայց նրբանկատ ճռնչոցը.
Ոտքի տակ տվեք ձեր կուպրե առանձգականությունը…
Հրաշալի եղանակ է,
Եվ ես շտապում եմ դուրս,
ՈՒր փողոցները փախչում են
Ավտոմեքենաների անիվների տակից,
Եվ հանդիպում գրականության ուսուցչուհուս
Պայծառ ապագայով աչքերին…
Նա իր հռետորական ճռինչով
Շարունակում է իմ սիրտը քորել
Եվ իր սրտի փոշոտ դարակներից
Ինձ հրամցնել
«Ավարայրի խորհուրդն» ու
«Ոսկեղենիկ մայրենին »
ՈՒ խանդով հիշել
Սոցռեալիզմի մունետիկներին
Եվ ծերացած գրամոլների
Հայրենապաշտ կեղծ շռայլությունը…
Եվ իջնելով ուսուցչուհուս
«Հայոց երկնաճեմ լեռներից»`
Ես հեռանում եմ
Եվ խոստանում`
Մի օր անպայման
Քողազերծ անել նրա լեգենդները,
Որոնք այլևս ինձ չեն զարմացնում…
Քանի որ, իրոք, հեռանում եմ,
Վերջին խոսք ունեմ ասելու,
Ովքեր չեն լսում,
Ուրեմն` սովոր են դռան շրխկոցին,
Իսկ ես սիրում եմ շրխկացնել,
Քանզի ով ականջ ունի
Կտրել է փափագում,
Իսկ ով` աչք,
Դռնից այն կողմ չի կարող տեսնել…
среда, 11 января 2012 г.
воскресенье, 8 января 2012 г.
Գույներ
Տպագրվել է «Գարուն» ամսագրի 2006թ. թիվ 3-4-ում:
ԳՈւՅՆԵՐ
Կարմիր
Արյուն,
Զայրույթ չպատճառաբանված,
Ծաղիկների ըմբոստություն` ամոթի անպատկառությամբ…
Դող է…
Հոգևարք…
Սպանդ է` չվերջացող…
Ցասում է` գոյն անարգող…
Բիբերս լայնացել են` կլանել են ուզում,
Կոկորդս չորացել է արյան հոտից,
Պատանք է դագաղում` բռնակալների դրոշով.
Ես այն ամբողջովին իմ մեջ եմ առել,
Որ աչքերիս չբռնանա.
Տաճարիս պղծումն է ու մատաղիս մեղքհատուցումը…
Խելագարության առաջին շունչն է,
Ցլամարտիկների փորձված խենթությունը,
Անփորձ աղջկա սարսուռը,
Էության կենսատուն է` խանդի վրիժառությամբ,
Երակներում շահարկվող ժամանակ է,
Ու ընթացք է անկանգ,
Նյարդաթելերի պրկումն է ու անկումների թռիչքը…
Ինձ ետ բերեք, շունչս հատվում է.
Հանգստությունը շնացել է,
Թողեք, որ քնի…
Ինձ սևեր են պետք…
Սև
Թաքնվիր արատից
Ու փրկիր քեզ,
Ինչպես վանականներն են վեղարով կոծկվում…
Անարև ու անլույս`
Անմուտուել ընթացք է…
Փակ աչքեր.
Ու կոպերից անդին`
Գաղտնաբանված երազ ու տեսիլքներ ծածուկ,
Սահմանազանց մտքեր,
Ուղին շեղած տենչանք,
Ցանկություններ վհատ,
Տռփական կարոտներ…
Ես այս ի~նչ չնչին ստվերից եմ պոկվել
Ու մթագնել այսպես`
Լուծվել ցնորքներին.
Խավարին գումարած
Խավար եմ ծանրացել.
Լուսաբաց նոր գույներ բեր ինձ…
Դեղին
Արևն է ծնվում կրկին` մահն արդարացնելով,
Կյանքի ու մահվան սահմանն է դալկանում դեմքիս,
Աշնան մահաշունչ ոսկու ծիծաղն է արեգի բազմաշուրթ դեմքին,
Էգի ատելությունն է` արուին հղված,
Լույսի նվաղման մեկնարկն է` դարերից եկող,
Անապատների ոգին է` արեգակին երկրպագող,
Ծարավի կիսատ խոսքն է,
Հյուրի անպատեհությունը,
Մտասևեռման նշանակետն է,
Երաշտն է հողի ու հոգու`
Արցունքի ու խղճի բացակայությամբ,
Ոսկեմոլի տենդն է` դեղին աչքերի խամրությամբ…
Կյանքի ու մահվան հարափոփոխ տևականությունն է,
Ուղեծիր է անվերջ վերջացող…
Ինձ կյանք է պետք…
Կանաչ
Աստծո մատների գույն,
Երկրագնդի` փթթում ու փտում,
Ուիթմենի շունչն է ու ինքնահաստատումը`
Աստծո կանաչ աչքերի արտացոլքում…
Կյանքի դալար թարմությունն է
Ու ճահիճների նեխումը.
Պարադոքսային մարտահրավեր է,
Փիլիսոփաների բնակարանը,
Արեգակի կամակորությունն է տերևների մեջ,
Նյութերի ճիշտ համադրումը
Կարճատև ընթացքով,
Երկարատև կյանք է,
Եթե կարծրացել է
Ու անցել ընդհատակ…
Բայց ինձ երկինք է պետք…
Կապույտ
Երկնքի անհունության
Եվ ծովերի անսահմանության երազ,
Պոետների հայացքի հանգրվան…
Միշտ որոնելի,
Թափառող մտքերի որսատեղի է,
Զգացմունքների գաղտնարան,
Կյանքից ու մահից անդին էություն է,
Ու գոյություն անշոշափելի,
Աչքերի կարոտն է,
Բարձրություն` ուր լեռներն են միտվում վեհության,
Վեհության գեղեցկությունն է,
Գեղեցկության հրապույրը,
Հրապույրի խորհուրդը,
Սարսուռ է` չճաշակած իմաստության,
Իմաստության կյանքն է,
Կյանքի երազը,
Երազի անհոգությունը…
Նվիրյալ սեր է ու մաքրություն…
Սպիտակ
Բոլոր գույների հանգրվանն է
Եվ պարագրկում է բոլորին…
Վեհ ու վհատ…
Խորհրդավոր անխորհրդություն…
Տրոհվող, բայց անբաժանելի,
Հանգստություն` չհանդուրժող,
Հանդարտություն` չվայելվող,
Ելք է անցանկալի…
Ինձ գրիչ տվեք.
Թուղթ է առանց բերան…
ԳՈւՅՆԵՐ
Կարմիր
Արյուն,
Զայրույթ չպատճառաբանված,
Ծաղիկների ըմբոստություն` ամոթի անպատկառությամբ…
Դող է…
Հոգևարք…
Սպանդ է` չվերջացող…
Ցասում է` գոյն անարգող…
Բիբերս լայնացել են` կլանել են ուզում,
Կոկորդս չորացել է արյան հոտից,
Պատանք է դագաղում` բռնակալների դրոշով.
Ես այն ամբողջովին իմ մեջ եմ առել,
Որ աչքերիս չբռնանա.
Տաճարիս պղծումն է ու մատաղիս մեղքհատուցումը…
Խելագարության առաջին շունչն է,
Ցլամարտիկների փորձված խենթությունը,
Անփորձ աղջկա սարսուռը,
Էության կենսատուն է` խանդի վրիժառությամբ,
Երակներում շահարկվող ժամանակ է,
Ու ընթացք է անկանգ,
Նյարդաթելերի պրկումն է ու անկումների թռիչքը…
Ինձ ետ բերեք, շունչս հատվում է.
Հանգստությունը շնացել է,
Թողեք, որ քնի…
Ինձ սևեր են պետք…
Սև
Թաքնվիր արատից
Ու փրկիր քեզ,
Ինչպես վանականներն են վեղարով կոծկվում…
Անարև ու անլույս`
Անմուտուել ընթացք է…
Փակ աչքեր.
Ու կոպերից անդին`
Գաղտնաբանված երազ ու տեսիլքներ ծածուկ,
Սահմանազանց մտքեր,
Ուղին շեղած տենչանք,
Ցանկություններ վհատ,
Տռփական կարոտներ…
Ես այս ի~նչ չնչին ստվերից եմ պոկվել
Ու մթագնել այսպես`
Լուծվել ցնորքներին.
Խավարին գումարած
Խավար եմ ծանրացել.
Լուսաբաց նոր գույներ բեր ինձ…
Դեղին
Արևն է ծնվում կրկին` մահն արդարացնելով,
Կյանքի ու մահվան սահմանն է դալկանում դեմքիս,
Աշնան մահաշունչ ոսկու ծիծաղն է արեգի բազմաշուրթ դեմքին,
Էգի ատելությունն է` արուին հղված,
Լույսի նվաղման մեկնարկն է` դարերից եկող,
Անապատների ոգին է` արեգակին երկրպագող,
Ծարավի կիսատ խոսքն է,
Հյուրի անպատեհությունը,
Մտասևեռման նշանակետն է,
Երաշտն է հողի ու հոգու`
Արցունքի ու խղճի բացակայությամբ,
Ոսկեմոլի տենդն է` դեղին աչքերի խամրությամբ…
Կյանքի ու մահվան հարափոփոխ տևականությունն է,
Ուղեծիր է անվերջ վերջացող…
Ինձ կյանք է պետք…
Կանաչ
Աստծո մատների գույն,
Երկրագնդի` փթթում ու փտում,
Ուիթմենի շունչն է ու ինքնահաստատումը`
Աստծո կանաչ աչքերի արտացոլքում…
Կյանքի դալար թարմությունն է
Ու ճահիճների նեխումը.
Պարադոքսային մարտահրավեր է,
Փիլիսոփաների բնակարանը,
Արեգակի կամակորությունն է տերևների մեջ,
Նյութերի ճիշտ համադրումը
Կարճատև ընթացքով,
Երկարատև կյանք է,
Եթե կարծրացել է
Ու անցել ընդհատակ…
Բայց ինձ երկինք է պետք…
Կապույտ
Երկնքի անհունության
Եվ ծովերի անսահմանության երազ,
Պոետների հայացքի հանգրվան…
Միշտ որոնելի,
Թափառող մտքերի որսատեղի է,
Զգացմունքների գաղտնարան,
Կյանքից ու մահից անդին էություն է,
Ու գոյություն անշոշափելի,
Աչքերի կարոտն է,
Բարձրություն` ուր լեռներն են միտվում վեհության,
Վեհության գեղեցկությունն է,
Գեղեցկության հրապույրը,
Հրապույրի խորհուրդը,
Սարսուռ է` չճաշակած իմաստության,
Իմաստության կյանքն է,
Կյանքի երազը,
Երազի անհոգությունը…
Նվիրյալ սեր է ու մաքրություն…
Սպիտակ
Բոլոր գույների հանգրվանն է
Եվ պարագրկում է բոլորին…
Վեհ ու վհատ…
Խորհրդավոր անխորհրդություն…
Տրոհվող, բայց անբաժանելի,
Հանգստություն` չհանդուրժող,
Հանդարտություն` չվայելվող,
Ելք է անցանկալի…
Ինձ գրիչ տվեք.
Թուղթ է առանց բերան…
четверг, 29 декабря 2011 г.
Չասվածի պոեզիան
Բառերը չպետք է ուշադրությունը շեղեն իրենց վրա, քանի որ ճշմարտությունը նրանցից դուրս է: Բասյո
Հոգուց թղթին տվածն արդեն Բանի աղճատում է, ասվածը` սխալ թարգմանություն: Ասված և չասված խոսքերի միջև պոեզիայի ընկալումն է:
Արդ` բոլոր թարգմանություններն ակամա միտում են պատումին, որը ասվածն է` պոեզիայի հմայքը թողնելով անթարգմանելիին` չասվածին: Չկա բանաստեղծություն առանց անթարգմանելիի:
Իրացումի հմայքը բանաստեղծներին ստիպում է փորձել թարգմանել անթարգմանելին: Սա ընթերցողից վստահություն կորզելու ջանքն է կամ հակառակը` ընթերցողին վստահելի դարձնելու մարմաջը: Իրականում` բանաստեղծությունը մնում է չասվածի տիրույթում, որը հասկանում են միայն ,լուսավորյալե հոգիները, որտեղ կարիք չկա ճամարտակության:
Բանաստեղծությունը հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսումն է, որտեղ մեզ օգնության են գալիս պատկերները: Եվ եթե բանաստեղծը հասնում է դրան, ապա մնացածը զազրախոսություն է: Ամենակարևորը ճիշտ ժամանակին լռելն է` չասվածը պոեզիա դարձնելու համար:
Նորարարությունն ընդամենը խաղ է, կարևորը հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսման մեջ հոգին չկորցնելն է, որպեսզի չասված խոսքերի ետևում բանաստեղծությունն ապրի: Ամենամեծ քաջությունը այս տիրույթում հանդարտ հոսելն է` չենթարկվելով ժամանակի քմայքներին:
Ահա ճապոնական պոեզիայի հմայքը:
Առանց երկբայելու պետք է ասել, որ ճապոնական պոեզիայի կայուն ձևերը մեզանում նախ և առաջ տարակուսանք են հարուցում: Մի՞թե սա պոեզիա է: Ինչ մեծ բան է Բասյոյի հետևյալ եռատողը.
Հին լճակ…
Գորտը ցատկեց ջուրը:
Ճողփյուն լռության մեջ:
Եվ երկրորդ` վտանգավոր է, որ առանց այս տարակուսանքը հաղթահարելու, աշխարհը սկսում է սիրել ու նմանակել այս պոեզիան: Եվ վտանգավոր է վերջապես, որ չեն հասկանում, որ պոեզիան սիրելու համար չէ: Պոեզիան սեփական հոգեվիճակն է, և այդ սեփականությունն ավելի է ընդգծվում միայն այն ժամանակ, երբ բանաստեղծը լռում է և թողնում, որ ընթերցողն ինքը հասնի հոգու սեփական վիճակին: Միջնադարի ճապոնացի դրամատուրգ Ձեամին ասել է, որ նկարիչը կարող է տալ բնության բոլոր գույներն ու տրամադրությունները` պարտադրելով, որ իր հոգին անգույն մնա ու անուշադրության մատնվի: Պետք է յուրաքանչյուրին ստիպել, որ իր հոգու գույները ինքը որսա, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է լռությունը, չասվածի պոեզիան, որը կստիպի ներհայեցումի:
Մենք ավելի շատ փնտրում ենք բանաստեղծին, քան մեզ: Մենք ավելի շատ երկրպագում ենք բանաստեղծին, քան փորձում ենք հաղթահարել բանաստեղծին, որպեսզի չասված խոսքի տիրույթում լիարժեք ընկալման հասնենք և հաղթենք բանաստեղծին, իսկ ինքնավստահ բանաստեղծների զառացանքն ընդամենը ապտակ է իմ հոգուն: Ես ատում եմ չասված խոսքի թարգմանությունը և խոսքի մեջ թիրախների որոնումը: Բանաստեղծն ընդամենը աստիճան է, որտեղ յուրաքանչյուրն իր թիրախին պետք է հասնի: Թեկուզ խախուտ աստիճան:
Ինչը կստիպի մեզ հասկանալ Բասյոյին: Սա մշակութային լուրջ խնդիր է: Արվեստագետի կերպարի այն ընկալումը, որը տարածված է մեզանում, մեզանից վանում է բասյոներին, որովհետև մենք ինքնակեղեքիչների պես չենք ուզում մեզ տեսնել, որովհետև սեփական ես-ը հանուն ճշմարիտ արվեստի աննշան դարձրած արվեստագետներին չենք կարող հասկանալ: Մեզ ոսկե հորթեր են պետք: Մեզ շոուներ ու թամաշաներ են պետք, թեկուզ փողոցային մակարդակի: Մենք պետք է ծափահարենք ես-ը` մեզ թողնելով խավարում:
Ամեն տարի էլ միևնույն բանն է.
Կապիկն ամբոխին զվարճացնում է…
Կապկի դիմակով…. (Բասյո)
Պոեզիան երբեք չի ավարտվում, որովետև այն ինչ-որ տեղից չի սկսել: Հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսումը բանաստեղծի ներդաշնությունն է աշխարհին, իսկ ներդաշնության մեջ պարտադրանք չկա: Ինձ ոչ ոք չի կարող բանաստեղծությամբ վարվել պարտադրել: Տիեզերքի ներդաշնությունից դուրս բանաստեղծը խամաճիկ է կամ իր ժամանակի ծաղրածուն, իսկ բանաստեղծին հրապարակ քաշ տվող հասարակությունը` անդաստիարակ:
Ճամփին մրսեցի:
Խրտվիլակից, ի՞նչ է,
Պարտքով շոր խնդրեմ: (Բասյո)
Մենք բանաստեղծության լեզուն քննում ենք միայն քերականական հիանալի իրացումների և բառախաղերի տիրույթում: Լեզվի հարստություն համարում ճամարտակելը, ավելին` ամբոխին ճարտասանությամբ գրավելը: Բանաստեղծության լեզուն քննելիս, մենք այդ լեզուն պատուհաս ենք սարքում հենց բանաստեղծության գլխին: Այս լեզվական հնարքներին ու վարժություններին որքա~ն բանաստեղծներ են տրվել ու սպանել իսկական բանաստեղծության լեզուն:
Բանաստեղծության լեզուն ավելի շուտ կապված է արտալեզվական գործոններից: Արդեն գրվածի ճիշտ թարգմանելու ընդունակություն է անհրաժեշտ, որը հաճախ ավելի խորն է, քան չասվածի լռությունը և սա նույնքան անթարգմանելի է, որքան չասվածը:
Եվ եթե այսօր մենք չենք կարողանում Բասյոյին ճիշտ թարգմանել ու ընկալել, ապա դա ավելի շատ արտալեզվական գործոններով է պատճառաբանվում: Խնդիրը աշխարհընկալման ու աշխարհըմբռնման մեջ է:
Յուրաքանչյուր լեզվի հմայքը իրերը հասկանալու յուրահատուկ կերպի մեջ է: Մինչև այսօր էլ մեզ համար վերջնական ճշգրիտ թարգմանելի չեն Կավաբատայի նոբելյան բանախոսության և վեպերի վերնագրերը, ինչը միայն ճապոնական լեզվի առանձնահատկություններով չեն պայմանավորված: Ավելին` յուրաքանչյուր բանաստեղծի լեզուն իրերը հասկանալու իր կերպն է, որտեղ համակարգված բառարաններն ու տեսություններն անելիք չունեն: Այստեղ մենք առնչվում ենք չասվածի պոեզիային, որը, համենայնդեպս, ավելի ցցուն է արտահայտվում ճապոնական պոեզիայում և որը առինքնում է Արևմուտքին: Առայժմ` միայն առինքնում: ,…կկարողանան արդյոք եվրոպացիները, որքան էլ բացատրես նրանց, հասկանալ Բասյոյի մեծությունը` հարցերի հարցն է ե,- ասում է Ակուտագավան, որը եվրոպական գրականության մեծ գիտակ էր և որը առաջիններից էր, որ փորձեց ճապոնական գրականությունը մերձեցնել համաշխարհային գրականության հոսքին:
Հարցերի հարցը` արդյոք մենք ընդունակ ենք հասկանալ յոձյոն կամ որքանով է այն անհրաժեշտ մեզ: Յոձյոն մեզ համար անթարգմանելի է: Կարելի է այն կոչել զգացմունքների անդրադարձ, ետզգացմունքայնություն, ակնարկ, թերասացություն, սակայն ոչ մեկը սրանցից առանձին վերցրած, այլ բոլորը միասին և էլի մի շարք այլ հասկացություններ, որոնց հանրագումարը մեզ կարող է գոնե շոշափելի հպել յոձյոյի բուն էությանը: ,Առանց յոձյոյի չկա պոեզիաե,-ասում է 12-րդ դարի խոշոր բանաստեղծ Ֆուձիվարա Տեյկան: Ասել, որ յոձյոն անհասանելի է Արևմուտքին, սխալ կլինի, սակայն այն այստեղ արվեստի, առավել ևս պոեզիայի մեկնակետ, իսկ պոեզիայի ընկալման տիրույթում` հանգրվան երբեք չի եղել:
Մենք մոնո-նո ավարեն (,իրերի թախծոտ հմայքը ե) գեղագիտական կարևորագույն սկզբունք չենք ունեցել, որովհետև մեր բանաստեղծների կիրքը սեփական շնորհների ցուցահանդես է ընդամենը, իրերը սեփական ես-ին ծառայեցնելու մարմաջը, իրերի թաքուն բնույթը սեփական առանցքի շուրջ շրջանառելը:
Ես հիմա հասկանում եմ, որ այս ամենը գրում եմ ինձ արդարացնելու համար և իմ ես-ը կուրացնելու և նվաստացնելու այն քաջությունը երբեք չեմ ունենա, որով օժտված են ճապոնացիները, իսկ
Ես սովորական մահկանացու եմ:
Հազիվ է ծաղկում բաղեղն իմ այգում:
Իմ առավոտյան բրինձն եմ ուտում:
Կասեր Բասյոն, իսկ նրան կասկածելն անհնար է:
Հոգուց թղթին տվածն արդեն Բանի աղճատում է, ասվածը` սխալ թարգմանություն: Ասված և չասված խոսքերի միջև պոեզիայի ընկալումն է:
Արդ` բոլոր թարգմանություններն ակամա միտում են պատումին, որը ասվածն է` պոեզիայի հմայքը թողնելով անթարգմանելիին` չասվածին: Չկա բանաստեղծություն առանց անթարգմանելիի:
Իրացումի հմայքը բանաստեղծներին ստիպում է փորձել թարգմանել անթարգմանելին: Սա ընթերցողից վստահություն կորզելու ջանքն է կամ հակառակը` ընթերցողին վստահելի դարձնելու մարմաջը: Իրականում` բանաստեղծությունը մնում է չասվածի տիրույթում, որը հասկանում են միայն ,լուսավորյալե հոգիները, որտեղ կարիք չկա ճամարտակության:
Բանաստեղծությունը հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսումն է, որտեղ մեզ օգնության են գալիս պատկերները: Եվ եթե բանաստեղծը հասնում է դրան, ապա մնացածը զազրախոսություն է: Ամենակարևորը ճիշտ ժամանակին լռելն է` չասվածը պոեզիա դարձնելու համար:
Նորարարությունն ընդամենը խաղ է, կարևորը հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսման մեջ հոգին չկորցնելն է, որպեսզի չասված խոսքերի ետևում բանաստեղծությունն ապրի: Ամենամեծ քաջությունը այս տիրույթում հանդարտ հոսելն է` չենթարկվելով ժամանակի քմայքներին:
Ահա ճապոնական պոեզիայի հմայքը:
Առանց երկբայելու պետք է ասել, որ ճապոնական պոեզիայի կայուն ձևերը մեզանում նախ և առաջ տարակուսանք են հարուցում: Մի՞թե սա պոեզիա է: Ինչ մեծ բան է Բասյոյի հետևյալ եռատողը.
Հին լճակ…
Գորտը ցատկեց ջուրը:
Ճողփյուն լռության մեջ:
Եվ երկրորդ` վտանգավոր է, որ առանց այս տարակուսանքը հաղթահարելու, աշխարհը սկսում է սիրել ու նմանակել այս պոեզիան: Եվ վտանգավոր է վերջապես, որ չեն հասկանում, որ պոեզիան սիրելու համար չէ: Պոեզիան սեփական հոգեվիճակն է, և այդ սեփականությունն ավելի է ընդգծվում միայն այն ժամանակ, երբ բանաստեղծը լռում է և թողնում, որ ընթերցողն ինքը հասնի հոգու սեփական վիճակին: Միջնադարի ճապոնացի դրամատուրգ Ձեամին ասել է, որ նկարիչը կարող է տալ բնության բոլոր գույներն ու տրամադրությունները` պարտադրելով, որ իր հոգին անգույն մնա ու անուշադրության մատնվի: Պետք է յուրաքանչյուրին ստիպել, որ իր հոգու գույները ինքը որսա, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է լռությունը, չասվածի պոեզիան, որը կստիպի ներհայեցումի:
Մենք ավելի շատ փնտրում ենք բանաստեղծին, քան մեզ: Մենք ավելի շատ երկրպագում ենք բանաստեղծին, քան փորձում ենք հաղթահարել բանաստեղծին, որպեսզի չասված խոսքի տիրույթում լիարժեք ընկալման հասնենք և հաղթենք բանաստեղծին, իսկ ինքնավստահ բանաստեղծների զառացանքն ընդամենը ապտակ է իմ հոգուն: Ես ատում եմ չասված խոսքի թարգմանությունը և խոսքի մեջ թիրախների որոնումը: Բանաստեղծն ընդամենը աստիճան է, որտեղ յուրաքանչյուրն իր թիրախին պետք է հասնի: Թեկուզ խախուտ աստիճան:
Ինչը կստիպի մեզ հասկանալ Բասյոյին: Սա մշակութային լուրջ խնդիր է: Արվեստագետի կերպարի այն ընկալումը, որը տարածված է մեզանում, մեզանից վանում է բասյոներին, որովհետև մենք ինքնակեղեքիչների պես չենք ուզում մեզ տեսնել, որովհետև սեփական ես-ը հանուն ճշմարիտ արվեստի աննշան դարձրած արվեստագետներին չենք կարող հասկանալ: Մեզ ոսկե հորթեր են պետք: Մեզ շոուներ ու թամաշաներ են պետք, թեկուզ փողոցային մակարդակի: Մենք պետք է ծափահարենք ես-ը` մեզ թողնելով խավարում:
Ամեն տարի էլ միևնույն բանն է.
Կապիկն ամբոխին զվարճացնում է…
Կապկի դիմակով…. (Բասյո)
Պոեզիան երբեք չի ավարտվում, որովետև այն ինչ-որ տեղից չի սկսել: Հավերժականի ու ակնթարթի միահյուսումը բանաստեղծի ներդաշնությունն է աշխարհին, իսկ ներդաշնության մեջ պարտադրանք չկա: Ինձ ոչ ոք չի կարող բանաստեղծությամբ վարվել պարտադրել: Տիեզերքի ներդաշնությունից դուրս բանաստեղծը խամաճիկ է կամ իր ժամանակի ծաղրածուն, իսկ բանաստեղծին հրապարակ քաշ տվող հասարակությունը` անդաստիարակ:
Ճամփին մրսեցի:
Խրտվիլակից, ի՞նչ է,
Պարտքով շոր խնդրեմ: (Բասյո)
Մենք բանաստեղծության լեզուն քննում ենք միայն քերականական հիանալի իրացումների և բառախաղերի տիրույթում: Լեզվի հարստություն համարում ճամարտակելը, ավելին` ամբոխին ճարտասանությամբ գրավելը: Բանաստեղծության լեզուն քննելիս, մենք այդ լեզուն պատուհաս ենք սարքում հենց բանաստեղծության գլխին: Այս լեզվական հնարքներին ու վարժություններին որքա~ն բանաստեղծներ են տրվել ու սպանել իսկական բանաստեղծության լեզուն:
Բանաստեղծության լեզուն ավելի շուտ կապված է արտալեզվական գործոններից: Արդեն գրվածի ճիշտ թարգմանելու ընդունակություն է անհրաժեշտ, որը հաճախ ավելի խորն է, քան չասվածի լռությունը և սա նույնքան անթարգմանելի է, որքան չասվածը:
Եվ եթե այսօր մենք չենք կարողանում Բասյոյին ճիշտ թարգմանել ու ընկալել, ապա դա ավելի շատ արտալեզվական գործոններով է պատճառաբանվում: Խնդիրը աշխարհընկալման ու աշխարհըմբռնման մեջ է:
Յուրաքանչյուր լեզվի հմայքը իրերը հասկանալու յուրահատուկ կերպի մեջ է: Մինչև այսօր էլ մեզ համար վերջնական ճշգրիտ թարգմանելի չեն Կավաբատայի նոբելյան բանախոսության և վեպերի վերնագրերը, ինչը միայն ճապոնական լեզվի առանձնահատկություններով չեն պայմանավորված: Ավելին` յուրաքանչյուր բանաստեղծի լեզուն իրերը հասկանալու իր կերպն է, որտեղ համակարգված բառարաններն ու տեսություններն անելիք չունեն: Այստեղ մենք առնչվում ենք չասվածի պոեզիային, որը, համենայնդեպս, ավելի ցցուն է արտահայտվում ճապոնական պոեզիայում և որը առինքնում է Արևմուտքին: Առայժմ` միայն առինքնում: ,…կկարողանան արդյոք եվրոպացիները, որքան էլ բացատրես նրանց, հասկանալ Բասյոյի մեծությունը` հարցերի հարցն է ե,- ասում է Ակուտագավան, որը եվրոպական գրականության մեծ գիտակ էր և որը առաջիններից էր, որ փորձեց ճապոնական գրականությունը մերձեցնել համաշխարհային գրականության հոսքին:
Հարցերի հարցը` արդյոք մենք ընդունակ ենք հասկանալ յոձյոն կամ որքանով է այն անհրաժեշտ մեզ: Յոձյոն մեզ համար անթարգմանելի է: Կարելի է այն կոչել զգացմունքների անդրադարձ, ետզգացմունքայնություն, ակնարկ, թերասացություն, սակայն ոչ մեկը սրանցից առանձին վերցրած, այլ բոլորը միասին և էլի մի շարք այլ հասկացություններ, որոնց հանրագումարը մեզ կարող է գոնե շոշափելի հպել յոձյոյի բուն էությանը: ,Առանց յոձյոյի չկա պոեզիաե,-ասում է 12-րդ դարի խոշոր բանաստեղծ Ֆուձիվարա Տեյկան: Ասել, որ յոձյոն անհասանելի է Արևմուտքին, սխալ կլինի, սակայն այն այստեղ արվեստի, առավել ևս պոեզիայի մեկնակետ, իսկ պոեզիայի ընկալման տիրույթում` հանգրվան երբեք չի եղել:
Մենք մոնո-նո ավարեն (,իրերի թախծոտ հմայքը ե) գեղագիտական կարևորագույն սկզբունք չենք ունեցել, որովհետև մեր բանաստեղծների կիրքը սեփական շնորհների ցուցահանդես է ընդամենը, իրերը սեփական ես-ին ծառայեցնելու մարմաջը, իրերի թաքուն բնույթը սեփական առանցքի շուրջ շրջանառելը:
Ես հիմա հասկանում եմ, որ այս ամենը գրում եմ ինձ արդարացնելու համար և իմ ես-ը կուրացնելու և նվաստացնելու այն քաջությունը երբեք չեմ ունենա, որով օժտված են ճապոնացիները, իսկ
Ես սովորական մահկանացու եմ:
Հազիվ է ծաղկում բաղեղն իմ այգում:
Իմ առավոտյան բրինձն եմ ուտում:
Կասեր Բասյոն, իսկ նրան կասկածելն անհնար է:
вторник, 27 сентября 2011 г.
Բառերն այրվում, բայց չեն մոխրանում
ԵՍ ԱՅԴ ԱՅԼԱՆԴԱԿՆ ԵՄ
Այլևս գրին չեմ հավատում, առավել ևս սեփական: Բնության մեջ սեփական տեսակի համար չպայքարելն արդեն իսկ այլանդակություն է: Ես այդ այլանդակն ու այլասերվածն եմ:
Ամեն անգամ իմ փափագը վերջին տողն է, որը չի կայանում: Եվ իմ արտածումը թղթին դառնում է ինքնասպանությունն անընդհատ հետաձգող մղձավանջ, ուր լինելն ու չլինելը միագիծ են ու միատոն:
Վերջին տողին հասնելու ներքին մղումը ազատության ձգտում է: Ես ուզում եմ ազատվել ինքս ինձանից, որտեղ գրի չկայացած բանաձևեր ու լեզվական կաղապարներ են միայն: Սպանել Գիրը, որպեսզի ապրի Աստծու Բանը:
Գրելը Աստծու քարտուղարություն չէ. գրելը սպառնալիք է Աստծուն` Աստծու և քո նույնությունը` վաղուց դատապարտված:
Ես կեղծ տեսակ եմ և` կրկնակի այլանդակ ու այլասերված:
Նարեկացու ինքնակեղեքումը սեփական ճակատագրի սոսկալի գիտակցումն է, վերջին տողին չհասնող հևասպառ, բայց անընդհատ թարմացվող շնչառությունը, առ Աստված չհասնող անԲանությունը:
Բոլոր գրերի պատմագործառությունը միտում է վերջին տողին, ասել է թե` աշխարհն ինքնասպան է լինում, իսկ քաղաքակրթության զարգացումը ընդամենը քող է` ժամանակն ընթացք գիտակցելու համար:
Վերջին հաշվով` գիրն ընդամենը հաղորդակցման միջոց է. հասկանալի, տրամաբանելի լինելուն միտված: Գիր ստեղծողը վերջինիս համար վստահություն է փորձում կորզել: Փորձում է ապացուցել իր գիր դառնալու ճշմարտությունը` սեթևեթելու ու շաղակրատելու իրավունք վաստակելու համար. բռնադատել մարդանց ականջներն ու աչքերը` տիեզերքի աղմուկը ավելի խլացնելու համար:
Իմաստը երբեք էլ ասելիքի խորությունը, առավել ևս` հրատապությունը չէ: Եվ ընդհանրապես` արդյո՞ք ասելիքը իմաստ է:
Գիրն ընդամենը կարող է հաղթահարել որոշակի ժամանակ ու սահմանափակ տարածություն, պահպանել իր սեփական տեսակի հիշողությունը: Ուստի ազգային գրականության պատմությունը փաստելուց զատ գիրը ոչինչ չի իմաստավորում:
Վերջին սփոփանքը` ազգային գրականություն. բազմաժխոր ունայնության, տեխնիկական բազմաչարչար հնարքների լաբիրինթոսում, շլացնող հոգեցունց պատկերների քաոսում միակ կրելին հիշողության բեռն է: Միայն այս կերպ է գիրը խորախորհուրդ դառնում: Խորախորհուրդ, բայց ոչ իմաստալից, իմաստը հենց իր կայացումն է եղած ու լինելիք ձևուբանի համադրությամբ:
Սեփական գիրը փաստել ու մեծացնել աշխարհագործառությունը: Ահա գրի պատերազմը: Եվ եթե այս պատերազմը վերջնականապես պետք է տանուլ տրվի, ապա վերջին սփոփանքն էլ ի չիք կդառնա:
* * *
Անտառելի տողն իր ռիթմով ելևէջում է իմ ներսում.
Խոսքեր չեմ գտնում,
Որովհետև նայում եմ Աստծու աչքերի մեջ...
Ու թվում է, թե Նրա տաք աչքերի բուրվառում
Առաջին բառն է ծնվում,
Որի մեջ ահագնանում է սարսուռը՝
Չարարված հնչյունների թախիծով ակնամոմված...
Ու հիմա առաջին մարդու նման
Ուզում եմ սիրուց պոկվել ու ճչալ,
Բայց կոկորդս անարձագանք է մնում...
Եվ ցավը երեսս շրջում է,
Իսկ ես հեռանում եմ՝
Թիկունքիցս լսելով Աստծու անբառ աղոթքները,
Որոնք որոնել ու չեմ գտել...
***
Ծովի ու ցամաքի եզրին
Աստծո մատն է աղակալում...
Քո երկունքի ու իմ միջև
Ծովի ու ցամաքի երազն է պտղավորվում՝
Արարման օրերի ներդաշնությունը երկնելու համար...
Կոնքերիդ տարփահեզ ամբարում
Պահպանիր իմ հղած արարման շաբաթը
Եվ քարացած արցունքներիդ միջից
Հանիր բյուրեղյա բառերը,
Ուզում եմ համտեսել
Աստծո և իմ միջև եղած
Բառերի ոգին...
***
Կոկիկ հագնված ու պինդ կոճկված
Բառերի մարմիններն եմ
Գծագրում իմ անշոշափ հիշողության մեջ...
Եվ մատներիս կրակը
Ուզում է իր բոցի մեջ առնել
Նրանց ստինքների կաթնաղբյուրը...
Շուրթե՛ր, մի աղոթեք
Իմ համբույրի հիշողությունը
Նրանց հղկված մահարձանի
Ստվերներում...
Իմ սիրո համար
Լիզեք բառերի մերկ պտուկները
Եվ դավաճանեք բոլոր սերերիս,
Որոնք մի օր հաստատ
Վերջին անգամ են ծննդաբերելու...
***
Երբ ԲԱՌ-ը ձայն դարձավ,
Ես ու դու խլացանք
Եվ չլսեցինք այլևս տիեզերքի աղմուկը...
Սերը փրկելու համար
Ես բանաստեղծություն գրեցի`
Փորձելով ԲԱՌը վերծանել,
Եվ երբ բառս գիր դարձավ՝
Մենք կուրացանք...
***
Ինձ հարկավոր չեն քո խոսքերը,
Որոնց բառերը ես չեմ կարող վերծանել,
Ինչպես չեմ կարող հասկանալ ձկան համրությունը...
Որքան ինձ ժամանակը առաջ է մղում,
Ես այնքան փոշոտվում եմ անցյալով,
Որտեղ անընտել են բառերը...
Իմ խոսքը վախճանին է հասնում,
Իսկ բառը քո կրծքի վրա
Բացվում է դեղձի ծաղկի պես
Եվ ընտանի բառերը խեղդում են հիշողությունը։
***
Բոլոր բառերը մոխրացնել է պետք,
Որպեսզի մերձենամ քեզ...
Որոնցում ծովն է փրփրում
Ու ցամաք նետում
Քո պիրկ մարմինը...
Բառերն այրվում են
Ու չեն մոխրանում...
Բառե՛ր, ո՞վ կտրեց ձեր պորտալարը
Եվ նետեց ինձ...
Ձեռքերս ծովին պարզած՝
Նորից հեռանում եմ քեզանից...
***
Ծովից աստղ է բարձրանում՝
Մեգանուշ Աստղիկի երազը տանելով տիեզերք՝
Մեր անտերուդուս բառերի մշուշից անդին...
Ծովի վրայով մակույկս է դանդաղ հեռանում՝
Մոխրացած սերերս փռելով
Ջրերի վրա...
Համր ձկները կուլ են տալիս
Իմ փշրված հոգին
Եվ անձայն աղոթում
Բառերի կորստի համար...
***
Աչքերիդ արտասուքը
Հրդեհված ծովեր է մարում...
Աչքերդ
Կաթիլ-կաթիլ լուսավորվում են
Ու ապաստան տալիս
Սիրո հրեշտակներին...
Թ՛ող քեզ զգամ
Իմ պարանոցի
Զարկերակի նման մերձ
Ու հեգ առ հեգ վանկեմ
Կորսված բառերի ոգին
Ու շնչառությանդ հնչյուները...
Այլևս գրին չեմ հավատում, առավել ևս սեփական: Բնության մեջ սեփական տեսակի համար չպայքարելն արդեն իսկ այլանդակություն է: Ես այդ այլանդակն ու այլասերվածն եմ:
Ամեն անգամ իմ փափագը վերջին տողն է, որը չի կայանում: Եվ իմ արտածումը թղթին դառնում է ինքնասպանությունն անընդհատ հետաձգող մղձավանջ, ուր լինելն ու չլինելը միագիծ են ու միատոն:
Վերջին տողին հասնելու ներքին մղումը ազատության ձգտում է: Ես ուզում եմ ազատվել ինքս ինձանից, որտեղ գրի չկայացած բանաձևեր ու լեզվական կաղապարներ են միայն: Սպանել Գիրը, որպեսզի ապրի Աստծու Բանը:
Գրելը Աստծու քարտուղարություն չէ. գրելը սպառնալիք է Աստծուն` Աստծու և քո նույնությունը` վաղուց դատապարտված:
Ես կեղծ տեսակ եմ և` կրկնակի այլանդակ ու այլասերված:
Նարեկացու ինքնակեղեքումը սեփական ճակատագրի սոսկալի գիտակցումն է, վերջին տողին չհասնող հևասպառ, բայց անընդհատ թարմացվող շնչառությունը, առ Աստված չհասնող անԲանությունը:
Բոլոր գրերի պատմագործառությունը միտում է վերջին տողին, ասել է թե` աշխարհն ինքնասպան է լինում, իսկ քաղաքակրթության զարգացումը ընդամենը քող է` ժամանակն ընթացք գիտակցելու համար:
Վերջին հաշվով` գիրն ընդամենը հաղորդակցման միջոց է. հասկանալի, տրամաբանելի լինելուն միտված: Գիր ստեղծողը վերջինիս համար վստահություն է փորձում կորզել: Փորձում է ապացուցել իր գիր դառնալու ճշմարտությունը` սեթևեթելու ու շաղակրատելու իրավունք վաստակելու համար. բռնադատել մարդանց ականջներն ու աչքերը` տիեզերքի աղմուկը ավելի խլացնելու համար:
Իմաստը երբեք էլ ասելիքի խորությունը, առավել ևս` հրատապությունը չէ: Եվ ընդհանրապես` արդյո՞ք ասելիքը իմաստ է:
Գիրն ընդամենը կարող է հաղթահարել որոշակի ժամանակ ու սահմանափակ տարածություն, պահպանել իր սեփական տեսակի հիշողությունը: Ուստի ազգային գրականության պատմությունը փաստելուց զատ գիրը ոչինչ չի իմաստավորում:
Վերջին սփոփանքը` ազգային գրականություն. բազմաժխոր ունայնության, տեխնիկական բազմաչարչար հնարքների լաբիրինթոսում, շլացնող հոգեցունց պատկերների քաոսում միակ կրելին հիշողության բեռն է: Միայն այս կերպ է գիրը խորախորհուրդ դառնում: Խորախորհուրդ, բայց ոչ իմաստալից, իմաստը հենց իր կայացումն է եղած ու լինելիք ձևուբանի համադրությամբ:
Սեփական գիրը փաստել ու մեծացնել աշխարհագործառությունը: Ահա գրի պատերազմը: Եվ եթե այս պատերազմը վերջնականապես պետք է տանուլ տրվի, ապա վերջին սփոփանքն էլ ի չիք կդառնա:
* * *
Անտառելի տողն իր ռիթմով ելևէջում է իմ ներսում.
Խոսքեր չեմ գտնում,
Որովհետև նայում եմ Աստծու աչքերի մեջ...
Ու թվում է, թե Նրա տաք աչքերի բուրվառում
Առաջին բառն է ծնվում,
Որի մեջ ահագնանում է սարսուռը՝
Չարարված հնչյունների թախիծով ակնամոմված...
Ու հիմա առաջին մարդու նման
Ուզում եմ սիրուց պոկվել ու ճչալ,
Բայց կոկորդս անարձագանք է մնում...
Եվ ցավը երեսս շրջում է,
Իսկ ես հեռանում եմ՝
Թիկունքիցս լսելով Աստծու անբառ աղոթքները,
Որոնք որոնել ու չեմ գտել...
***
Ծովի ու ցամաքի եզրին
Աստծո մատն է աղակալում...
Քո երկունքի ու իմ միջև
Ծովի ու ցամաքի երազն է պտղավորվում՝
Արարման օրերի ներդաշնությունը երկնելու համար...
Կոնքերիդ տարփահեզ ամբարում
Պահպանիր իմ հղած արարման շաբաթը
Եվ քարացած արցունքներիդ միջից
Հանիր բյուրեղյա բառերը,
Ուզում եմ համտեսել
Աստծո և իմ միջև եղած
Բառերի ոգին...
***
Կոկիկ հագնված ու պինդ կոճկված
Բառերի մարմիններն եմ
Գծագրում իմ անշոշափ հիշողության մեջ...
Եվ մատներիս կրակը
Ուզում է իր բոցի մեջ առնել
Նրանց ստինքների կաթնաղբյուրը...
Շուրթե՛ր, մի աղոթեք
Իմ համբույրի հիշողությունը
Նրանց հղկված մահարձանի
Ստվերներում...
Իմ սիրո համար
Լիզեք բառերի մերկ պտուկները
Եվ դավաճանեք բոլոր սերերիս,
Որոնք մի օր հաստատ
Վերջին անգամ են ծննդաբերելու...
***
Երբ ԲԱՌ-ը ձայն դարձավ,
Ես ու դու խլացանք
Եվ չլսեցինք այլևս տիեզերքի աղմուկը...
Սերը փրկելու համար
Ես բանաստեղծություն գրեցի`
Փորձելով ԲԱՌը վերծանել,
Եվ երբ բառս գիր դարձավ՝
Մենք կուրացանք...
***
Ինձ հարկավոր չեն քո խոսքերը,
Որոնց բառերը ես չեմ կարող վերծանել,
Ինչպես չեմ կարող հասկանալ ձկան համրությունը...
Որքան ինձ ժամանակը առաջ է մղում,
Ես այնքան փոշոտվում եմ անցյալով,
Որտեղ անընտել են բառերը...
Իմ խոսքը վախճանին է հասնում,
Իսկ բառը քո կրծքի վրա
Բացվում է դեղձի ծաղկի պես
Եվ ընտանի բառերը խեղդում են հիշողությունը։
***
Բոլոր բառերը մոխրացնել է պետք,
Որպեսզի մերձենամ քեզ...
Որոնցում ծովն է փրփրում
Ու ցամաք նետում
Քո պիրկ մարմինը...
Բառերն այրվում են
Ու չեն մոխրանում...
Բառե՛ր, ո՞վ կտրեց ձեր պորտալարը
Եվ նետեց ինձ...
Ձեռքերս ծովին պարզած՝
Նորից հեռանում եմ քեզանից...
***
Ծովից աստղ է բարձրանում՝
Մեգանուշ Աստղիկի երազը տանելով տիեզերք՝
Մեր անտերուդուս բառերի մշուշից անդին...
Ծովի վրայով մակույկս է դանդաղ հեռանում՝
Մոխրացած սերերս փռելով
Ջրերի վրա...
Համր ձկները կուլ են տալիս
Իմ փշրված հոգին
Եվ անձայն աղոթում
Բառերի կորստի համար...
***
Աչքերիդ արտասուքը
Հրդեհված ծովեր է մարում...
Աչքերդ
Կաթիլ-կաթիլ լուսավորվում են
Ու ապաստան տալիս
Սիրո հրեշտակներին...
Թ՛ող քեզ զգամ
Իմ պարանոցի
Զարկերակի նման մերձ
Ու հեգ առ հեգ վանկեմ
Կորսված բառերի ոգին
Ու շնչառությանդ հնչյուները...
вторник, 7 июня 2011 г.
«Հայաստանին» շարքից
***
Այլևս վերջին երգեր չկան
Ու վերջին պոետներ…
Պոեզիան առանց քեզ
Յոլա է գնում
Եվ մեկ-մեկ վիրավորվում
Քո անտարբերությունից…
Այլևս դու պոետներ
Չունես,
Եվ ես վերջին
Ծխախոտն եմ ծխում
Այս մասին…
***
Ես չեմ կարող առանց քեզ,
Մի օր գալու եմ
Եվ պատգամ եմ բերելու,
Նույնքան արժեզուրկ
Ու նույնքան իմաստուն,
Որոնք եղել են անցյալում…
Հետո ի՞նչ,
Թե նորից քո փողոցներում
Անիմաստ ապրող
Անիմաստ պպզող
Ու անիմաստ երեսիդ թքողներ են
Լինելու:
Հետո ի՞նչ.
Որ Կոմիտասիդ
Սադրողը
Թքողների համքարության
Վաստակավորն է:
Հետո ի՞նչ,
Թե ես պատգամ եմ բերելու…
***
Ես գրում եմ
Չենթարկվելով հոգուս ձայնին,
Ուր քեզ համար
Վեհ ու սուրբ խոսքեր կան
Այլևս չհնչող:
Կամ բութ ուսուցիչներիդ
Շուրթերից բարձրաձայնող
Բարձրագոչ ճառեր,
Որոնք գրականության դիակը
Այնքան են քրքրել,
Որ մեռելներն անգամ
Նոր պատանքով են թաղվում:
Դիակապուտ ուսուցիչներս
Գովերգում են քեզ,
Հրաշքներ պատմում քո մասին,
Իսկ ես ուզում էի մերձենալ քեզ,
Բայց աղոթքի ելա,
Մոռանալով վեհ ու սուրբ խոսքերը,
Ու լռեցի…
***
Անմշակ հողերի քարավանի միջով
Խճուղին է սլանում
Եվ տանում
Սևաշքերթ հաստավիզների ավտոշարասյունը…
Հորս ժանգոտ բահը
Վաղուց կորցրել է հողի երազանքը,
Եվ երազանք գրկած արցունքն է
Վերադառնում հողին…
ԿԱՐՈՒՍԵԼ
Քո կյանքի համար
Ոտքի ելած հորս
Չներեցին.
Նա անմեղ էր…
Ես հորս մեղքն եմ փնտրում
Քո առաջ…
Իմ մեղքերի համար
Գնդակահարեք ինձ,
Որ հայրս սփոփվի…
***
Ամպերը կախվել են
Տանս առաստաղին
Դրսում ծույլ անձրևն է
Կտցահարում
Աչքերս արցունքներով են
Քաղցրացնում
Երաժշտությունը
Օղու պես
Ջերմ է վիշտը
Հայրենիքիս
***
Քո մասին բոլոր երգերը արժեզրկեցին,
Ծերացած իմ մայր Հայաստան,
Պոեզիան թավալվեց մեգապոլիսների պսպղուն սալահատակներին
Եվ սոված շների որկորներում…
Իսկ այնտեղ` հայրենի իմ գյուղում,
Առվակն իր երկաթե խոխոջյունով
Իր գլած գլաքարին
Ռոք է մշակում…
***
Քեզ հետ շրջել եմ ամենուր,
Թափառել անգամ գիշերային ակումբներում,
Ուր ուկրաինուհիները
Քո կանանց երազանքն են
Օձագալար տալիս
Եվ փաթաթում մարմնիս.
Եվ ես կարդում եմ
Նրանց ոտքերը…
Իսկ պարսկուհիների երազանքը
Նաիրյան հեզաճկուն պարն էր
Բռնկված կարմիր հրով…
Այլևս վերջին երգեր չկան
Ու վերջին պոետներ…
Պոեզիան առանց քեզ
Յոլա է գնում
Եվ մեկ-մեկ վիրավորվում
Քո անտարբերությունից…
Այլևս դու պոետներ
Չունես,
Եվ ես վերջին
Ծխախոտն եմ ծխում
Այս մասին…
***
Ես չեմ կարող առանց քեզ,
Մի օր գալու եմ
Եվ պատգամ եմ բերելու,
Նույնքան արժեզուրկ
Ու նույնքան իմաստուն,
Որոնք եղել են անցյալում…
Հետո ի՞նչ,
Թե նորից քո փողոցներում
Անիմաստ ապրող
Անիմաստ պպզող
Ու անիմաստ երեսիդ թքողներ են
Լինելու:
Հետո ի՞նչ.
Որ Կոմիտասիդ
Սադրողը
Թքողների համքարության
Վաստակավորն է:
Հետո ի՞նչ,
Թե ես պատգամ եմ բերելու…
***
Ես գրում եմ
Չենթարկվելով հոգուս ձայնին,
Ուր քեզ համար
Վեհ ու սուրբ խոսքեր կան
Այլևս չհնչող:
Կամ բութ ուսուցիչներիդ
Շուրթերից բարձրաձայնող
Բարձրագոչ ճառեր,
Որոնք գրականության դիակը
Այնքան են քրքրել,
Որ մեռելներն անգամ
Նոր պատանքով են թաղվում:
Դիակապուտ ուսուցիչներս
Գովերգում են քեզ,
Հրաշքներ պատմում քո մասին,
Իսկ ես ուզում էի մերձենալ քեզ,
Բայց աղոթքի ելա,
Մոռանալով վեհ ու սուրբ խոսքերը,
Ու լռեցի…
***
Անմշակ հողերի քարավանի միջով
Խճուղին է սլանում
Եվ տանում
Սևաշքերթ հաստավիզների ավտոշարասյունը…
Հորս ժանգոտ բահը
Վաղուց կորցրել է հողի երազանքը,
Եվ երազանք գրկած արցունքն է
Վերադառնում հողին…
ԿԱՐՈՒՍԵԼ
Քո կյանքի համար
Ոտքի ելած հորս
Չներեցին.
Նա անմեղ էր…
Ես հորս մեղքն եմ փնտրում
Քո առաջ…
Իմ մեղքերի համար
Գնդակահարեք ինձ,
Որ հայրս սփոփվի…
***
Ամպերը կախվել են
Տանս առաստաղին
Դրսում ծույլ անձրևն է
Կտցահարում
Աչքերս արցունքներով են
Քաղցրացնում
Երաժշտությունը
Օղու պես
Ջերմ է վիշտը
Հայրենիքիս
***
Քո մասին բոլոր երգերը արժեզրկեցին,
Ծերացած իմ մայր Հայաստան,
Պոեզիան թավալվեց մեգապոլիսների պսպղուն սալահատակներին
Եվ սոված շների որկորներում…
Իսկ այնտեղ` հայրենի իմ գյուղում,
Առվակն իր երկաթե խոխոջյունով
Իր գլած գլաքարին
Ռոք է մշակում…
***
Քեզ հետ շրջել եմ ամենուր,
Թափառել անգամ գիշերային ակումբներում,
Ուր ուկրաինուհիները
Քո կանանց երազանքն են
Օձագալար տալիս
Եվ փաթաթում մարմնիս.
Եվ ես կարդում եմ
Նրանց ոտքերը…
Իսկ պարսկուհիների երազանքը
Նաիրյան հեզաճկուն պարն էր
Բռնկված կարմիր հրով…
пятница, 8 апреля 2011 г.
Բանաստեղծություններ
ՔԱՂԱՔՈՒՄ
1.
Ամեն ինչ այնքան անսովոր է...
Ծառերը ճիշտ ժամանակին
Ծաղկում են,
Տերև հագնում,
Փթթում
Ու... մերկանում...
2.
Լույսերը թացանում են
Ապակիներիս գոլորշու վրա...
3.
Զարհուրելի քնքշություն
Եվ մաղձոտ մեծամտություն...
Իմ վայրի էությունից
Անտեղիտալի անգթությունն է
Մնում
Զվարթ...
4.
Մայթերին
Անտառի հիշողությունը
Ծառեր է բնակեցրել...
Ուղղաձիգ ստվերները
Ստույգ ԺԱՄԱՆԱԿ են ցուցում...
Իսկական անտառում
Ստվերներ չեն լինում...
Մարդկանց տեսքով...
5.
ԾԱՌԻ ՎՐԵԺԸ
Ծառի ավիշը
Թուղթ է դարձել...
Եվ ես ճանաչում էի
Տարիների փոշուց
Գորշացած երեսով
Բոլոր մարդկանց,
Որոնցից
Ծառի հոտ էր գալիս...
***
Հոգիս շարժվում է
Դեպի հյութալի շուրթերը`
Ցանկությունների նախադռանը`
Հրեշավոր ու վեհ,
Շուրթերս դողում են
Հաղթանակող
Գթասրտությամբ...
Ամրոցները` աղոթատեղի...
***
Հանգչել չեմ ուզում,
Ուզում եմ հող դառնալ
Աչքերիդ մեջ...
Արևին գգված
Խոնավ աչքերը
Ծլարձակում են
Քո հիշողությունը...
1.
Ամեն ինչ այնքան անսովոր է...
Ծառերը ճիշտ ժամանակին
Ծաղկում են,
Տերև հագնում,
Փթթում
Ու... մերկանում...
2.
Լույսերը թացանում են
Ապակիներիս գոլորշու վրա...
3.
Զարհուրելի քնքշություն
Եվ մաղձոտ մեծամտություն...
Իմ վայրի էությունից
Անտեղիտալի անգթությունն է
Մնում
Զվարթ...
4.
Մայթերին
Անտառի հիշողությունը
Ծառեր է բնակեցրել...
Ուղղաձիգ ստվերները
Ստույգ ԺԱՄԱՆԱԿ են ցուցում...
Իսկական անտառում
Ստվերներ չեն լինում...
Մարդկանց տեսքով...
5.
ԾԱՌԻ ՎՐԵԺԸ
Ծառի ավիշը
Թուղթ է դարձել...
Եվ ես ճանաչում էի
Տարիների փոշուց
Գորշացած երեսով
Բոլոր մարդկանց,
Որոնցից
Ծառի հոտ էր գալիս...
***
Հոգիս շարժվում է
Դեպի հյութալի շուրթերը`
Ցանկությունների նախադռանը`
Հրեշավոր ու վեհ,
Շուրթերս դողում են
Հաղթանակող
Գթասրտությամբ...
Ամրոցները` աղոթատեղի...
***
Հանգչել չեմ ուզում,
Ուզում եմ հող դառնալ
Աչքերիդ մեջ...
Արևին գգված
Խոնավ աչքերը
Ծլարձակում են
Քո հիշողությունը...
воскресенье, 6 февраля 2011 г.
Բանաստեղծություններ
***
Երկինքը ճոճում է
Վայրկյանները,
Իմ փշրված մթնոլորտում
Քո գլխապտույտ
Հիշողությունը
Ցրում է հորիզոնը...
ԱՉՔԵՐԻ ՔՐՄՈՒԹՅՈՒՆ
Մարմինդ շարունակում է
Ստվերը...
Վերջին արգելքը
Գեղեցկության...
Սիրո երգերը
Կարճ են...
***
Արու և էգ թռչուններ
Անդայլայլ
Նստած ծառին...
Անթռչուն երկինքը
Ծանր է
Ավելի...
ՆՈՐ ԲՈՒՅՆ
1.
Բույնը լքած
Կկուն
Մի օր կվերադառնա,
Եվ իր բույնը
Չճանաչելով,
Կշարունակի բնադրվել...
2.
Մշուշոտ փողոցներ,
Որոնց տակ
Նույն կոյուղիներն են
Վնգստում
Հայրենիքը...
ՈՒՐԻՇ ՀՈՂ
Խեղդած հող`
Եզրաքարերի ծնկին:
Ջրցան մեքենաները
Կյանք են տալիս
Մեռած քաղաքին...
Արևը շոգեխարշում է
Մեռյալներին...
***
Մի թռչուն իմ կյանքն է
Ապրում.
Ինձ ինչու է թվում,
Որ դեռ ապրում եմ...
Հռոմ տանող բոլոր ճանապարհներով
Վերադառնում եմ
Գետի ակունքին,
Որոնք ծովին չեն հասել...
***
Սերը նստեց անկողնուն
Եվ տանջելով մարմինը
Վանեց այն,
Որպեսզի քուն մտնեմ...
Հիմա արթնացել եմ,
Բայց ձեռքս մարմնիս
Չի հասնում...
Երկինքը ճոճում է
Վայրկյանները,
Իմ փշրված մթնոլորտում
Քո գլխապտույտ
Հիշողությունը
Ցրում է հորիզոնը...
ԱՉՔԵՐԻ ՔՐՄՈՒԹՅՈՒՆ
Մարմինդ շարունակում է
Ստվերը...
Վերջին արգելքը
Գեղեցկության...
Սիրո երգերը
Կարճ են...
***
Արու և էգ թռչուններ
Անդայլայլ
Նստած ծառին...
Անթռչուն երկինքը
Ծանր է
Ավելի...
ՆՈՐ ԲՈՒՅՆ
1.
Բույնը լքած
Կկուն
Մի օր կվերադառնա,
Եվ իր բույնը
Չճանաչելով,
Կշարունակի բնադրվել...
2.
Մշուշոտ փողոցներ,
Որոնց տակ
Նույն կոյուղիներն են
Վնգստում
Հայրենիքը...
ՈՒՐԻՇ ՀՈՂ
Խեղդած հող`
Եզրաքարերի ծնկին:
Ջրցան մեքենաները
Կյանք են տալիս
Մեռած քաղաքին...
Արևը շոգեխարշում է
Մեռյալներին...
***
Մի թռչուն իմ կյանքն է
Ապրում.
Ինձ ինչու է թվում,
Որ դեռ ապրում եմ...
Հռոմ տանող բոլոր ճանապարհներով
Վերադառնում եմ
Գետի ակունքին,
Որոնք ծովին չեն հասել...
***
Սերը նստեց անկողնուն
Եվ տանջելով մարմինը
Վանեց այն,
Որպեսզի քուն մտնեմ...
Հիմա արթնացել եմ,
Բայց ձեռքս մարմնիս
Չի հասնում...
Подписаться на:
Сообщения (Atom)